Η βία δημιουργεί φοβισμένα ζώα που συνήθως εκδηλώνουν επιθετικότητα όχι μόνο σε τρίτους, αλλά και στα ίδια τα αφεντικά τους.
Μακριά από τους εκπαιδευτές που χρησιμοποιούν βία, είτε ως τιμωρία είτε ως μέθοδο εκμάθησης! Η τιμωρία δεν έχει κανένα νόημα αν ο σκύλος ζει με περισσότερους από έναν ανθρώπους, όπου ο ένας τον μαλώνει και ο άλλος αμέσως τον χαϊδεύει. Ποτέ μην τιμωρήσετε έναν σκύλο, ούτε καν δευτερόλεπτα αργότερα μετά τη συμπεριφορά που θέλετε να διορθώσετε. Ο επιθυμητός στόχος της τιμωρίας είναι η διόρθωση και ποτέ ο εκφοβισμός. Η «αθώα» εφημείδα, την οποία συνιστούν κτηνίατροι, ιδιοκτήτες pet shops ή ακόμη και ο γείτονας, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το χαρακτήρα του σκύλου.
Στη συμβίωσή μας με ενήλικο ή νεαρό σκύλο, η τιμωρία έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα για να μάθουμε στο κατοικίδιό μας κάτι που δεν πρέπει να κάνει ή καλύτερα κάτι που έκανε λάθος. Η τιμωρία έχει περισσότερο το χαρακτήρα της διόρθωσης σε κάτι ήδη γνωστό και λιγότερο της εκμάθησης σε κάτι καινούργιο. Πριν τιμωρήσουμε έναν σκύλο επειδή περπατά στο δρόμο και μας τραβάει, πρέπει να του μάθουμε πώς να περπατά στο δρόμο με λουρί. Αν πρόκειται για κουτάβια, τη φωνή που θα βάλουμε την ώρα που μασουλάνε την κουρτίνα, τη θεωρούμε περισσότερο παρατήρηση παρά τιμωρία. Και εδώ υπάρχει εκπαιδευτικός χαρακτήρας και πάλι όμως όχι για να μάθουν κάτι καινούργιο, αλλά για να μη μάθουν κάτι που δεν είναι σωστό.
Ανεπιθύμητες συμπεριφορές
Οι πιο συνηθισμένοι λόγοι τιμωρίας για έναν σκύλο είναι οι ακαθαρσίες μέσα στο σπίτι, γάβγισμα όταν λείπουμε, καταστροφή κήπου ή γλαστρών στο μπαλκόνι, καβγάδες με σκυλιά και κυνήγι γατών, καταστροφή επίπλων και χαλιών, κλέψιμο των φαγητών από το τραπέζι ή από τον πάγκο της κουζίνας.
Ακόμη, να τρώει οτιδήποτε βρει στο δρόμο, να γρυλίζει σε όποιον πλησιάσει την ώρα που τρώει, να έχει πάρει κάποιο αντικείμενο, ακόμη και δικό μας και να έχει κρυφτεί κάτω από ένα έπιπλο, να χοροπηδάει επάνω μας μόλις μας δει, να ανεβαίνει σε καναπέδες και κρεβάτια ή ακόμη όταν τον αφήνουμε ελεύθερο, να τρέξει, να μη γυρνάει με τίποτα ή αν έρχεται, να στέκεται στο ένα μέτρο και μόλις πάμε να τον πιάσουμε, να φεύγει. Όλα τα παραπάνω εμφανίζονται σε πολύ μικρές ηλικίες, αλλά κατά καιρούς και όταν μεγαλώσουν, που περνάνε κάποιες φάσεις ανυπακοής και ανησυχίας για διάφορους λόγους.
Η εκμάθηση προηγείται της διόρθωσης
Πριν λοιπόν φθάσετε στην τιμωρία, μπορεί να υπάρξει πρόληψη για όλες αυτές τις λανθασμένες συμπεριφορές, πηγαίνοντας σε έναν υπεύθυνο και σοβαρό επαγγελματία εκπαιδευτή σκύλων, αλλά και συνηθίζοντας να τον διορθώνετε στα λάθη και μαθαίνοντάς τον να λειτουργεί σωστά και χωρίς προβλήματα.
Με βασική αρχή ότι η τιμωρία στο σκύλο όπως και στο παιδί, σύμφωνα με τη σύγχρονη παιδαγωγική, είναι απαραίτητη στην εκπαίδευσή του για να μπορέσουμε να συμβιώσουμε, λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη ότι η άσκοπη ή η λανθασμένη τιμωρία δημιουργεί προβληματικά και πολλές φορές επιθετικά σκυλιά. Το ίδιο μπορεί να γίνει και από τη μόνιμη ατιμωρησία ή ανοχή μας σε όλα, με αποτέλεσμα ο σκύλος να γίνεται κυρίαρχος στη σχέση του με τον άνθρωπο.
Υπάρχει η άποψη «μην τιμωρείς το σκύλο, γιατί του αλλοιώνεις το χαρακτήρα» ή «τον τρομάζεις, αν φωνάζεις δυνατά και τον ταρακουνάς από το κολάρο». Πόσο χαλαρός, όμως, μπορείς να είσαι την ώρα που ο σκύλος τρώει ένα καλώδιο με ρεύμα ή μια ακαθαρσία από τον δρόμο και βάζει σε κίνδυνο την υγεία του; Η θεωρία που λέει ότι «θα μεγαλώσει και θα τα κόψει όλα», μπορεί να ισχύσει αν δεν έχει πάθει μερικές γαστρίτιδες, αν δεν τον έχει χτυπήσει κανένα αυτοκίνητο ή δεν έχει πάθει κάποιο άλλο ατύχημα. Και θα έχει εκπαιδευθεί μια χαρά στο να διατηρεί όλες τις κακές συνήθειες, που σε μεγάλη ηλικία κόβονται δύσκολα.
Δεν μπορούμε να τιμωρήσουμε το κουτάβι που μας υποδέχεται και από τη χαρά του τού φεύγουν μερικές σταγόνες ούρα. Όπως είναι λάθος να τιμωρούμε το σκύλο μετά από πολλή ώρα για κάτι που έκανε, ειδικά αν είναι κουτάβι, γιατί τα ενήλικα πολλές φορές το αντιλαμβάνονται. Είναι λάθος, δηλαδή, να μας υποδεχθεί το κουτάβι μας στην πόρτα χαρούμενο και έπειτα από ώρα, μόλις ανακαλύψουμε ότι έχει «λερώσει», να ουρλιάζουμε. Δεν το καταλαβαίνει και εισπράττει ότι το μάλωμα–τιμωρία γίνεται γιατί μας υποδέχθηκε.
Λανθασμένοι τρόποι τιμωρίας
Βία που προκαλεί πόνο
Χτυπήματα με βίτσες, παντόφλες, σκουπόξυλα, τα χέρια μας ή τα πόδια μας και πολλές φορές με το λουρί ή την αλυσίδα που το πάμε βόλτα. Αυτή η μορφή τιμωρίας έχει να κάνει περισσότερο με την προσωπική μας εκτόνωση και λιγότερο με την εκπαιδευτική έννοια. Η βία που συνδυάζεται με πόνο, αποδίδει ως τιμωρία πολύ σπάνια και μόνον αν είναι άμεση, δηλαδή εκείνη τη στιγμή. Συνήθως εφαρμόζεται από λάθος πληροφορημένους ή κακούς ιδιοκτήτες σκύλων και προτείνεται και από κακούς επαγγελματίες εκπαιδευτές.
Το πρόβλημα συνήθως δεν διορθώνεται και πολλές φορές εντείνεται, όπως στις περιπτώσεις των σκύλων που φεύγουν και δεν έρχονται όταν τους καλούν και όταν έρθουν ή τους πιάσουν, τους τσακίζουν στο ξύλο. Αν ξαναφύγουν, μπορεί να είναι μια για πάντα, γιατί σκέφτονται πόσο ξύλο θα φάνε όταν επιστρέψουν. Επίσης, η βία δημιουργεί φοβισμένα ζώα που συνήθως εκδηλώνουν επιθετικότητα όχι μόνο σε τρίτους αλλά και στα ίδια τα αφεντικά τους. Μακριά από τους εκπαιδευτές που χρησιμοποιούν βία, είτε ως τιμωρία είτε ως μέθοδο εκμάθησης!
Στο σημείο αυτό ας κάνουμε μια αναφορά στο θέμα της τιμωρίας με την «αθώα» εφημερίδα η οποία είναι μια μορφή βίας που δυστυχώς συνιστούν αρκετοί άνθρωποι του χώρου. Οι περισσότεροι, λοιπόν, ισχυρίζονται ότι δεν ακουμπάνε το σκύλο μόνο με το θόρυβο. Συμφωνώ μαζί τους, αλλά αν σκεφτούν λίγο, θα θυμηθούν ότι όταν ήταν κουτάβια τούς τις είχαν βρέξει μερικές φορές με την εφημερίδα. Οι σκύλοι δεν το ξεχνούν και κάθε φορά που τους τη δείχνουν, νιώθουν πως απειλούνται. Και σ’ αυτή την περίπτωση, διαμορφώνεται ο χαρακτήρας τους υπερεπιθετικός ή φοβισμένος, με πολύ δυσάρεστες συνέπειες, ειδικά αν πρόκειται για σκύλους που προορίζονται για φύλακες.
Ηλεκτρικό κολάρο
Το ηλεκτρικό κολάρο το οποίο διατίθεται πλέον σε καταστήματα και σε αδαείς ιδιώτες, κυρίως για όσους έχουν πρόβλημα με τα σκυλιά τους που γαβγίζουν άσκοπα. Το εμπορικό κέρδος, δυστυχώς, οδήγησε στην ευρύτερη παραγωγή και διάθεση αυτού του επαγγελματικού εργαλείου, το οποίο στα χέρια ενός αδαούς ιδιοκτήτη αλλά και ενός κακού επαγγελματία, μπορεί να δημιουργήσει έναν σκύλο τρελό και πολλές φορές επικίνδυνο. Σε χώρες με μεγάλη παράδοση στην εκπαίδευση των σκύλων, όπως η Γερμανία ή η Αμερική, υπάρχει ολόκληρη φιλοσοφία και μεθοδολογία για τη χρήση του κολάρου από επαγγελματίες, καθώς και ενημέρωση για την αποφυγή τραγικών αποτελεσμάτων. Χρησιμοποιείται, δε, κυρίως σε μεγάλες ηλικίες, σε ακραίες περιπτώσεις.
Οι πολλές και άσκοπες κουβέντες
Λάθος τρόπος, επίσης, είναι να προσπαθούμε να εξηγήσουμε στο σκύλο τι είναι λάθος με πολλές κουβέντες –γιατί δεν θέλουμε να τον καταπιέσουμε– σαν να είναι άνθρωπος. Έχω ακούσει πολλούς να μιλάνε κάπως έτσι: «Γιατί βρε πουλάκι μου τρως βρομιές από το δρόμο; Μπορεί να αρρωστήσεις, βρε κουτό, και να πονάει η κοιλίτσα, δεν καταλαβαίνεις;». Βέβαια δεν καταλαβαίνει και ας σας παρακολουθεί με τα μάτια του ορθάνοιχτα. Μετά από πέντε μέτρα θα το ξανακάνει.
Μη συμπεριφέρεστε σαν… σκύλος!
Είναι παράλογο να δεχθούμε ότι ο σκύλος θα καταλάβει την ανωτερότητά σας, αν συμπεριφέρεστε και εσείς σαν σκύλοι. Παραδείγματα και μέθοδοι, όπως το να σκύψετε στο πιάτο του κουταβιού και να γρυλίσετε για να του δείξετε την ανωτερότητά σας όταν αυτό γρυλίσει τρώγοντας, τα θεωρώ ανόητα. Αλίμονο αν πρέπει να γυρίσουμε δέκα χιλιάδες χρόνια πίσω για να αποδείξουμε στο σκύλο μας ότι είμαστε οι αρχηγοί της αγέλης. Ο άνθρωπος είναι άνθρωπος, ο σκύλος είναι σκύλος και ο καθένας έχει τη θέση του.
Απομόνωση και νηστεία
Λάθος είναι η εγκατάλειψη για κάποιες μέρες στην ταράτσα, στην αυλή ή στο υπόγειο. Δεν κερδίζετε τίποτα.
Απλώς βασανίζετε το σκύλο σας. Κάποιοι άλλοι αφήνουν το σκύλο τους νηστικό. Τεράστιο σφάλμα! Ο σκύλος όταν πεινάει δεν μπορεί να σκεφτεί ότι είναι νηστικός γιατί έφαγε το χαλάκι της πόρτας. Τον κυριεύει εκνευρισμός και ανησυχία, αφού ο οργανισμός του έχει ανάγκη την τροφή και μπορεί να έχει ακόμη χειρότερη συμπεριφορά καθώς παραβιάζουμε τους κανόνες των φυσικών του αναγκών.
Πνίχτης
Τελευταία αφήσαμε τη χρήση του πνίχτη (αλυσιδάκι) για τιμωρία, αλλά και για εκπαίδευση σε κουτάβια 4-5 μηνών. Μην το δέχεστε ούτε από εκπαιδευτή, παρά μόνο σε ειδικές περιπτώσεις προβληματικών σκύλων. Ένας καλός τρόπος είναι η φωνή, που λειτουργεί περισσότερο ως παρατήρηση και λιγότερο ως τιμωρία. Χρησιμοποιούμε μία απαγορευτική λέξη, π.χ. ΟΧΙ ή ΝΑΙ. Η ένταση της φωνής μας, ανάλογα με την περίσταση, μπορεί να είναι δυνατότερη ή χαμηλότερη. Πολλές φορές μπορούμε να φωνάξουμε το όνομα του σκύλου. Προσπαθούμε μετά το απαγορευτικό παράγγελμα να ακολουθεί κάποιο άλλο που να ζητά από το σκύλο τι να κάνει, π.χ. ΜΗ (γιατί χοροπηδάει επάνω μας) και μετά ΚΑΤΣΕ (δηλαδή ηρέμησε).
Το τράνταγμα από το κολάρο, σε συνδυασμό με φωνή, είναι μια παραδοσιακή και αξιόπιστη τιμωρία. Η άποψη ότι ο σκύλος τρομάζει είναι λάθος, γιατί να ξέρετε, μια μητέρα σκύλα όταν έχει ακόμη μαζί της τα κουτάβια και θέλει να τα μαλώσει, τα πιάνει από το σβέρκο δαγκώνοντάς τα ελαφρά και καμιά φορά τα τινάζει και έντονα. Γι’ αυτό θεωρούμε το τράνταγμα ως τον πιο κλασικό, παραδοσιακό, αλλά και φυσικό τρόπο τιμωρίας.
Τιμωρία: πότε, πώς, από ποιον
Αν ο σκύλος σας, την ώρα του παιχνιδιού ή της βόλτας, σας δαγκώνει ή κάνει κάτι που δεν θέλετε και δεν λειτουργεί η φωνή και το τράνταγμα, σταματήστε τη βόλτα ή το παιχνίδι. Στερήστε του κάτι που θέλει πολύ και τον ευχαριστεί. Ακόμη, είναι πολύ βαριά τιμωρία για το σκύλο να τον απομακρύνεις από δίπλα σου, να τον απομονώνεις ή να τον δένεις.
Το δέσιμο σε αλυσίδα περίπου 1 μ. ή ο περιορισμός σε ένα δωμάτιο, είναι σαν να στέλνεις ένα παιδί για τιμωρία στο δωμάτιό του. Επίσης μπορείτε να τον βγάλετε στο μπαλκόνι ή στην αυλή. Αυτό δεν πρέπει να κρατάει πάνω από 30-40 λεπτά, γιατί ο σκύλος ξεχνά το λόγο για τον οποίο τιμωρείται και του μένει στο μυαλό μόνο το δέσιμο. Για να μάθει να μην κάνει κάποιο λάθος, ίσως χρειάζεται να τιμωρηθεί πολλές φορές, ιδιαίτερα αν είναι μεγάλος σε ηλικία.
Η τιμωρία δεν έχει κανένα νόημα αν ο σκύλος ζει με περισσότερους από έναν ανθρώπους, όπου ο ένας τον μαλώνει και ο άλλος αμέσως τον χαϊδεύει. Όμως, και έναν ιδιοκτήτη να έχει, αν από τη μία τον μαλώνει και τον τιμωρεί και από την άλλη το μετανιώνει, τον λυπάται και καταργεί την τιμωρία, τα αποτελέσματα είναι αντίθετα από τα επιθυμητά.
Προσοχή
Αν έχετε τιμωρήσει για κάποιο λόγο το σκύλο σας, όταν για παράδειγμα ήταν έτοιμος να τσακωθεί με άλλα σκυλιά και κάποια φορά περάσει πλάι από έναν άλλο σκύλο αδιάφορος, επιβραβεύστε τον με ένα χάδι και με «μπράβο», ώστε να έχει η τιμωρία και εκπαιδευτικό χαρακτήρα.
Μην ξεχνάτε ότι αν το κουτάβι σας ανέβει στον καναπέ και το τιμωρήσετε από τις πρώτες μέρες, ίσως μεγαλώνοντας να μην το ξανακάνει. Ισχύει λοιπόν εδώ ό,τι και στα υπόλοιπα θέματα της εκπαίδευσης: όσο πιο μικρό, τόσο ευκολότερα και καλύτερα.
Θοδωρής Τριάντης,
εκπαιδευτής σκύλων
Πηγή: Κυνηγός & Φύση
